Prawidłowe funkcjonowanie układu endokrynnego jest warunkiem zdrowia i dobrego samopoczucia. Niestety, zaburzenia ze strony układu dokrewnego są bardzo częste, a zarazem trudne do rozpoznania. Wszelkie objawy sygnalizujące proces chorobowy powinny być impulsem do oznaczenia poziomu hormonów. Dużą rolę odgrywa więc profilaktyka oraz właściwe i szybkie postawienie diagnozy.
Rola układu endokrynnego
Układ endokrynny, poprzez wydzielanie hormonów, reguluje pracę tkanek, które mają wpływ na wszystkie układy organizmu. Chemiczne przekaźniki, jakimi są hormony, umożliwiają komunikację między komórkami w organizmie, co zapewnia utrzymanie optymalnych warunków wewnętrznych organizmu. Układ endokrynny, nazywany inaczej hormonalnym, dokrewnym czy wewnątrzwydzielniczym, tworzą gruczoły: podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, szyszynka, nadnercza, trzustka, jajniki, jądra, grasica oraz komórki dokrewne przewodu pokarmowego. Zaburzenia homeostazy, czyli zrównoważonej produkcji hormonów, prowadzą do powstawania różnego rodzaju chorób endokrynologicznych.
Przyczyny chorób endokrynologicznych
Istnieje wiele przyczyn chorób endokrynologicznych, a najczęstsze wśród nich to:
- uwarunkowania genetyczne,
- zaburzenia rozwojowe gruczołów,
- zaburzenia naczyniopochodne,
- choroby nowotworowe,
- zapalenie wirusowe górnych dróg oddechowych,
- choroby zapalne, naciekowe przysadki czy podwzgórza,
- przebyte urazy,
- niedobór jodu,
- bakterie,
- grzyby,
- leczenie immunomodulujące,
- działanie niektórych leków.
Wpływ na powstawanie chorób hormonalnych mają również uwarunkowania zewnętrzne: zanieczyszczenie środowiska, niezdrowy tryb życia, otyłość, palenie papierosów oraz stres.
Rodzaje chorób endokrynologicznych
Choroby endokrynologiczne różnią się od siebie w zależności od tego, którego gruczołu dokrewnego funkcjonowanie zostało zaburzone. Generalnie wszystkie nieprawidłowości można sklasyfikować w dwóch rodzajach:
- niedoczynność, kiedy narząd wytwarza zbyt małą ilość hormonów,
- nadczynność, gdy wydzielana jest nadmierna liczba hormonów.
Mimo, iż poszczególne rodzaje chorób wynikają z dysfunkcji konkretnego gruczołu, to szczególną rolę odgrywają hormony, produkowane przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej i podwzgórza, ponieważ są odpowiedzialne za regulację wydzielania innych hormonów. Hormony tropowe produkowane przez przysadkę mózgową, zapewniają wewnętrzną równowagę hormonalną, działając na zasadzie sprzężenia zwrotnego, naprzemiennie pobudzając i hamując produkcję i pracę pozostałych hormonów.
Choroby tarczycy i przytarczyc
Tarczyca jest gruczołem, który odpowiada za prawidłowy wzrost wzdłużny oraz właściwy rozwój i dojrzewanie organów wewnętrznych, reguluje metabolizm, wytwarza ciepło, a także wpływa na kondycję kośćca. Wydzielanie hormonów tarczycy trójjodotyroniny T3 i tyroksyny T4 kontrolowane jest przez trzy narządy: podwzgórze, przysadkę mózgową i samą tarczycę. Trzeci z hormonów – kalcytonina, odpowiadający za kontrolowanie gospodarki wapniowej organizmu, produkowany jest głównie przez tarczycę. Hormony tarczycy w zasadzie są niezbędne do życia, a ich zaburzenia objawiają się w chorobach endokrynologicznych:
- niedoczynności tarczycy – wytwarzanie zbyt małej ilości hormonów tarczycy
- nadczynności tarczycy – produkcja hormonów przewyższająca zapotrzebowanie organizmu
- zapaleniu tarczycy – wywołanym przez bakterie, grzyby, udar, niektóre leki, poród albo o podłożu genetycznym
- nowotworach tarczycy – brodawkowaty, pęcherzykowy, rdzeniasty.
Choroby nadnerczy
Nadnercza zbudowane z rdzenia i kory są narządem parzystym, który odpowiada za prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Nadnercza wydzielają hormony: aldosteron, kortyzol, adrenalinę, noradrenalinę, dehydroepiandrosteron, odgrywające ważną funkcję regulacyjną w organizmie. Choroby endokrynologiczne wynikające z dysfunkcji nadnerczy to:
- choroba Addisona – będąca następstwem uszkodzenia nadnerczy w wyniku chorób zakaźnych, nowotworów i zaburzeń metabolicznych. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy objawia się tu niedostatecznym wydzielaniem hormonów, a zwłaszcza kortyzolu
- choroba Cushinga – pojawia się gdy nadnercza produkują zbyt dużą ilość glikokortykosteroidów. Mogą ją wywołać guzy nadnerczy albo przyjmowanie zbyt dużych dawek glikokortykosteroidów, zawartych w lekach przeciwzapalnych, przeciwalergicznych oraz immunosupresyjnych
- zespół Conna – wynikający z zaburzeń wydzielania mineralokortykoidów, odpowiedzialnych za kontrolowanie objętości krwi i ciśnienia tętniczego, regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu
- guz chromochłonny – przybierający niekiedy charakter złośliwy
Choroby podwzgórza i przysadki
Wśród chorób hormonalnych, związanych z niewłaściwym funkcjonowaniem podwzgórza i przysadki wyróżnia się między innymi:
- niedoczynność przysadki – będąca skutkiem urazów, zmian zapalnych czy zaburzeń wrodzonych
- guzy przysadki o różnym stopniu inwazyjności – związane z zaburzeniami wydzielania prolaktyny, kortykotropiny, gonadotropiny
- zespół nieadekwatnego (nadmiernego) wydzielania wazopresyny – odpowiadającej za gospodarkę wodną organizmu
- moczówka prosta – wynikająca z niedoboru wazopresyny
Choroby trzustki
Trzustka pełni w organizmie funkcję wydzielniczą, regulującą poziom glukozy we krwi oraz odpowiada za dostarczanie do jelita cienkiego enzymów trawiennych. Choroby hormonalne wynikające z zaburzenia funkcji endokrynnej i egzokrynnej trzustki to:
- cukrzyca – będąca skutkiem zaburzeń wydzielania insuliny przez trzustkę lub powstawaniem oporności na działanie tego hormonu
- złośliwy nowotwór trzustki.
Choroby jajników
Jajniki to parzyste narządy rozrodcze kobiet, które warunkują płeć kobiecą, poprzez produkcję hormonów: estrogenu, progesteronu i relaksyny. Zaburzenie wydzielania hormonów przez jajniki prowadzi do choroby endokrynologicznej, jaką jest zespół policystycznych jajników, będący najczęstszą przyczyną żeńskiej niepłodności. Androgenizm jajnikowy wywołany jest wpływem na jajniki zbyt wysokich stężeń męskich hormonów płciowych, obecnych w organizmie kobiety, co prowadzi do zaburzeń metabolicznych i hormonalnych.
Choroby jąder
Jądra są parzystym gruczołem, produkującym androgeny (przede wszystkim testosteron), a ich niedoczynność hormonalna prowadzi do hipogonadyzmu lub andropauzy. Hormonalne choroby jąder mogą być wynikiem nowotworów, urazów czy przepukliny pachwinowej.
Zintegrowane leczenie dysfunkcji układu endokrynologicznego
Leczenie chorób endokrynologicznych jest trudne i długotrwałe. Zwykle polega na wyrównywaniu pracy dysfunkcyjnego narządu. Niedoczynność hormonów, wydzielanych przez dany gruczoł uzupełnia się poprzez podawanie ściśle określonych dawek hormonów doustnie lub z pominięciem układu pokarmowego. Z kolei nadczynność, w zależności od intensywności i przebiegu choroby, leczy się poprzez zmniejszanie stężenia konkretnego hormonu. Można to osiągnąć dzięki terapii substytucyjnej, farmaceutycznej, leczeniu jodem promieniotwórczym lub operacyjnym usunięciu całości lub części organu. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat fizjologii i patofizjologii układu endokrynnego, metod badania poszczególnych gruczołów dokrewnych oraz technik ich manualnego leczenia, zapraszamy do zapoznania się z programem kursu: https://versusmedicus.pl/zintegrowane-leczenie-dysfunkcji-ukladu-endokrynologicznego-psychoneuroendokrynologia/.
Zobacz także:
- Rola powięzi w prewencji urazów sportowych
Urazy sportowe stanowią istotny problem w środowisku osób aktywnych fizycznie, prowadząc nie tylko do bólu i ograniczeń ruchowych, ale również do długotrwałych przerw w treningach, a w skrajnych przypadkach – do zakończenia kariery sportowej. Kontuzje mogą powodować zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu, wpływać na kondycję psychiczną oraz generować koszty związane z leczeniem i rehabilitacją. W kontekście prewencji urazów kluczową rolę odgrywa powięź – tkanka łączna otaczająca mięśnie, stawy i narządy wewnętrzne. Jej zdrowie i elastyczność są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu oraz minimalizacji ryzyka kontuzji. - Adaptacje postawy a układ powięziowy
Postawa ciała odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i sprawności fizycznej człowieka. Jest wynikiem współdziałania układu mięśniowego, kostnego oraz powięziowego, które razem tworzą złożony system zapewniający stabilność i mobilność. Powięź, będąca trójwymiarową siecią tkanki łącznej, otacza i przenika wszystkie struktury ciała, wpływając na ich funkcjonowanie oraz adaptację do obciążeń. Zrozumienie mechanizmów adaptacji postawy w kontekście układu powięziowego jest kluczowe dla profilaktyki i terapii zaburzeń posturalnych. - Znaczenie hipotezy terapeutycznej w Manipulacji Powięzi
Współczesna praktyka fizjoterapeutyczna, osteopatyczna oraz rehabilitacyjna coraz częściej stawia na interdyscyplinarne podejście, w którym kluczową rolę odgrywa właściwe formułowanie hipotez terapeutycznych. Szczególnie w kontekście manipulacji powięzi – techniki, która wymaga głębokiej znajomości anatomii, biomechaniki oraz neurofizjologii – prawidłowo postawiona hipoteza terapeutyczna stanowi fundament skutecznej interwencji. Precyzyjna diagnoza wstępna, oparta na szczegółowym wywiadzie oraz obserwacji klinicznej, umożliwia wypracowanie optymalnego planu terapii, zwiększając tym samym szansę na trwałą poprawę funkcji pacjenta.