Obwodowy układ nerwowy jest swego rodzaju dopełnieniem ośrodkowego układu nerwowego i spełnia równie ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlaczego jest tak ważny? Jakie pełni funkcje? Zapraszamy do lektury artykułu oraz do śledzenia strony Versus Medicus.
Czym jest obwodowy układ nerwowy
Obwodowy układ nerwowy, razem z układem ośrodkowym, tworzy układ nerwowy człowieka, który za pomocą tkanki nerwowej i tkanki glejowej integruje działalność organizmu. O ile ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego, to obwodowy układ nerwowy obejmuje 31 par nerwów rdzeniowych i 12 par nerwów czaszkowych, odpowiedzialnych za przekazywanie informacji o czuciu i ruchu, pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym, a poszczególnymi narządami. Jądra nerwów rdzeniowych i czaszkowych znajdują się w pniu mózgu, gdzie odbierają doznania czuciowe, a następnie przewodzą te bodźce do mięśni, które są narządami wykonawczymi.
Budowa i funkcje obwodowego układu nerwowego
Obwodowy układ nerwowy tworzą zwoje nerwowe: czaszkowe, rdzeniowe, współczulne i przywspółczulne oraz nerwy czaszkowe, rdzeniowe, nerwy układu autonomicznego oraz zakończenia nerwowe. Nerwy zbudowane są z kolei z włókien nerwowych (wypustek neuronów-aksonów), należących do układu somatycznego i autonomicznego.
Włókna czuciowe i ruchowe części somatycznej obwodowego układu nerwowego przewodzą impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym, a mięśniami lub gruczołami. Nerwy układu autonomicznego zaś łączą ośrodkowy układ nerwowy z narządami wewnętrznymi.
Zadania nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych
Nerwy czaszkowe kontrolują ruch i czucie w obrębie głowy. Odpowiadają za odbieranie wrażeń zmysłowych, pracę mięśni twarzy i obszaru wokół niej, a także za funkcje wydzielnicze niektórych gruczołów. Do nerwów czaszkowych zalicza się:
- nerw węchowy – tworzy pasmo, które przewodzi bodźce węchowe
- nerw wzrokowy – umożliwia prawidłowe widzenie
- nerw okoruchowy – unerwia mięśnie zewnętrzne gałek ocznych oraz dźwigacz powieki górnej
- nerw bloczkowy – unerwia mięsień skośny górny gałki ocznej
- nerw trójdzielny – stymuluje pracę mięśni odpowiedzialnych za rzucie
- nerw odwodzący – unerwia mięsień prosty zewnętrzny gałki ocznej
- nerw twarzowy – przewodzi bodźce smakowe z przednich części języka, unerwia gruczoły łzowe, jamę nosowa i ślinianki, zaopatruje mięśnie mimiczne twarzy, mięsień szeroki szyi i mięsień strzemiączkowy
- nerw przedsionkowo-ślimakowy – przewodzi bodźce akustyczne ze ślimaka
- nerw językowo-gardłowy – przewodzi bodźce smakowe z tylnych części języka, odpowiada za ruch mięśni podniebienia miękkiego i gardła
- nerw błędny – unerwia narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz struny głosowe
- nerw dodatkowy – stymuluje pracę mięśni gardła i krtani
- nerw podjęzykowy – unerwia mięśnie języka
Nerwy czaszkowe oznacza się cyframi rzymskimi, a ich klasyfikacja uwzględnia podział na:
- nerwy zmysłowe (nerw I, II, VIII)
- nerwy gałki ocznej i języka (nerw III, IV, VI, XII)
- nerwy łuków skrzelowych (nerw V, VII, IX, X, XI)
Mimo tak wyrazistego podziału mięśni czaszkowych należy pamiętać, że niektóre pełnią równocześnie funkcje czuciowe, ruchowe i mieszane, a dodatkowo część z nich ma zarówno korzenie czaszkowe jak i rdzeniowe.
Nie bez powodu więc nerwy rdzeniowe składają się z włókien czuciowych, ruchowych i autonomicznych. Pień nerwu rdzeniowego zbudowany jest z korzenia przedniego, gdzie gałęzie brzuszne zaopatrują przednią i boczną powierzchnię ciała oraz korzenia tylnego, przy czym nerwowe gałęzie grzbietowe zaopatrują tu tylną stronę ciała. Nerwy brzuszne, zawierają włókna odśrodkowe, a więc ruchowe i autonomiczne, natomiast nerwy grzbietowe, zbudowane są z włókien dośrodkowych, czyli czuciowych,
Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego, dlatego ich podział jest zgodny ze schematem budowy kręgosłupa. Wyróżniamy zatem 8 par nerwów szyjnych, 12 par nerwów piersiowych, 5 par nerwów lędźwiowych i 5 par nerwów krzyżowych i 1 para nerwów guzicznych. Cechą charakterystyczna nerwów rdzeniowych jest tworzenie splotów: szyjnego, ramiennego i lędźwiowo-krzyżowego.
Uszkodzenia splotów i nerwów obwodowych
Nerwy obwodowego układu nerwowego oraz sploty często ulegają uszkodzeniom, powodując zaburzenia czucia. Najczęściej do neuropatii (mono- lub polineuropatii) dochodzi w wyniku urazu, ucisku lub niedokrwienia. Ból, drętwienie, mrowienie czy zaburzenia ruchu są objawem osłabienia mięśni, a następnie ich zanikania.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, diagnostyki i leczenia chorób nerwów obwodowych, zachęcamy do wzięcia udziału w szkoleniu „Diagnostyka neurologiczna w fizjoterapii i osteopatii”. Kurs organizowany przez Versus Medicus Ciechomski Sp. z o.o., skierowany do fizjoterapeutów i osteopatów, poprowadzi dyplomowany osteopata Rafał Bochyński. Najbliższy termin szkolenia to 27-29 października 2023 roku.
Zobacz także:
- Rola tkanki łącznej w prawidłowym działaniu układu ruchu
Podstawowym budulcem układu kostnego człowieka jest tkanka łączna szkieletowa. Wyodrębnione w niej tkanki – kostna i chrzęstna, stanowią fundament układu ruchu, zapewniając stabilność i wytrzymałość całego szkieletu. Dzięki tkance łącznej, kości mogą skutecznie przenosić siły mięśni, umożliwiając swobodne ruchy i chroniąc narządy wewnętrzne przed urazami. - Dotyk tensegracyjny w leczeniu zaburzeń mięśniowo – szkieletowych
Tensegrity Touch to nowoczesna metoda leczenia, która pomaga skutecznie redukować napięcie mięśniowe i poprawiać elastyczność powięzi, co zmniejsza lub całkowicie eliminuje przewlekłe dolegliwości bólowe. Dzięki delikatnym technikom ścinania, nacisku i skręcania, terapeuta wspomaga naturalne procesy samoregulacji organizmu, pomaga przywrócić równowagę i ruchomość stawów Pacjenta. - Czym jest rozluźnianie mięśniowo-powięziowe?
Pośród metod terapeutycznych, stosowanych w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, przywrócenia prawidłowej funkcji powięzi i wsparcia obszarów osłabionych przez jej uszkodzenie, najbardziej skutecznym okazuje się rozluźnianie mięśniowo-powięziowe. Mobilizacja powięzi, zwiększenie jej elastyczności oraz rozluźnienie i rozciągnięcie powięzi w celu złagodzenia napięcia, likwiduje wiele schorzeń i dolegliwości oddalonych od miejsca bólu zarówno czasowo, jak i przestrzennie.