Obwodowy układ nerwowy jest swego rodzaju dopełnieniem ośrodkowego układu nerwowego i spełnia równie ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlaczego jest tak ważny? Jakie pełni funkcje? Zapraszamy do lektury artykułu oraz do śledzenia strony Versus Medicus.
Czym jest obwodowy układ nerwowy
Obwodowy układ nerwowy, razem z układem ośrodkowym, tworzy układ nerwowy człowieka, który za pomocą tkanki nerwowej i tkanki glejowej integruje działalność organizmu. O ile ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego, to obwodowy układ nerwowy obejmuje 31 par nerwów rdzeniowych i 12 par nerwów czaszkowych, odpowiedzialnych za przekazywanie informacji o czuciu i ruchu, pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym, a poszczególnymi narządami. Jądra nerwów rdzeniowych i czaszkowych znajdują się w pniu mózgu, gdzie odbierają doznania czuciowe, a następnie przewodzą te bodźce do mięśni, które są narządami wykonawczymi.
Budowa i funkcje obwodowego układu nerwowego
Obwodowy układ nerwowy tworzą zwoje nerwowe: czaszkowe, rdzeniowe, współczulne i przywspółczulne oraz nerwy czaszkowe, rdzeniowe, nerwy układu autonomicznego oraz zakończenia nerwowe. Nerwy zbudowane są z kolei z włókien nerwowych (wypustek neuronów-aksonów), należących do układu somatycznego i autonomicznego.
Włókna czuciowe i ruchowe części somatycznej obwodowego układu nerwowego przewodzą impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym, a mięśniami lub gruczołami. Nerwy układu autonomicznego zaś łączą ośrodkowy układ nerwowy z narządami wewnętrznymi.
Zadania nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych
Nerwy czaszkowe kontrolują ruch i czucie w obrębie głowy. Odpowiadają za odbieranie wrażeń zmysłowych, pracę mięśni twarzy i obszaru wokół niej, a także za funkcje wydzielnicze niektórych gruczołów. Do nerwów czaszkowych zalicza się:
- nerw węchowy – tworzy pasmo, które przewodzi bodźce węchowe
- nerw wzrokowy – umożliwia prawidłowe widzenie
- nerw okoruchowy – unerwia mięśnie zewnętrzne gałek ocznych oraz dźwigacz powieki górnej
- nerw bloczkowy – unerwia mięsień skośny górny gałki ocznej
- nerw trójdzielny – stymuluje pracę mięśni odpowiedzialnych za rzucie
- nerw odwodzący – unerwia mięsień prosty zewnętrzny gałki ocznej
- nerw twarzowy – przewodzi bodźce smakowe z przednich części języka, unerwia gruczoły łzowe, jamę nosowa i ślinianki, zaopatruje mięśnie mimiczne twarzy, mięsień szeroki szyi i mięsień strzemiączkowy
- nerw przedsionkowo-ślimakowy – przewodzi bodźce akustyczne ze ślimaka
- nerw językowo-gardłowy – przewodzi bodźce smakowe z tylnych części języka, odpowiada za ruch mięśni podniebienia miękkiego i gardła
- nerw błędny – unerwia narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz struny głosowe
- nerw dodatkowy – stymuluje pracę mięśni gardła i krtani
- nerw podjęzykowy – unerwia mięśnie języka
Nerwy czaszkowe oznacza się cyframi rzymskimi, a ich klasyfikacja uwzględnia podział na:
- nerwy zmysłowe (nerw I, II, VIII)
- nerwy gałki ocznej i języka (nerw III, IV, VI, XII)
- nerwy łuków skrzelowych (nerw V, VII, IX, X, XI)
Mimo tak wyrazistego podziału mięśni czaszkowych należy pamiętać, że niektóre pełnią równocześnie funkcje czuciowe, ruchowe i mieszane, a dodatkowo część z nich ma zarówno korzenie czaszkowe jak i rdzeniowe.
Nie bez powodu więc nerwy rdzeniowe składają się z włókien czuciowych, ruchowych i autonomicznych. Pień nerwu rdzeniowego zbudowany jest z korzenia przedniego, gdzie gałęzie brzuszne zaopatrują przednią i boczną powierzchnię ciała oraz korzenia tylnego, przy czym nerwowe gałęzie grzbietowe zaopatrują tu tylną stronę ciała. Nerwy brzuszne, zawierają włókna odśrodkowe, a więc ruchowe i autonomiczne, natomiast nerwy grzbietowe, zbudowane są z włókien dośrodkowych, czyli czuciowych,
Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego, dlatego ich podział jest zgodny ze schematem budowy kręgosłupa. Wyróżniamy zatem 8 par nerwów szyjnych, 12 par nerwów piersiowych, 5 par nerwów lędźwiowych i 5 par nerwów krzyżowych i 1 para nerwów guzicznych. Cechą charakterystyczna nerwów rdzeniowych jest tworzenie splotów: szyjnego, ramiennego i lędźwiowo-krzyżowego.
Uszkodzenia splotów i nerwów obwodowych
Nerwy obwodowego układu nerwowego oraz sploty często ulegają uszkodzeniom, powodując zaburzenia czucia. Najczęściej do neuropatii (mono- lub polineuropatii) dochodzi w wyniku urazu, ucisku lub niedokrwienia. Ból, drętwienie, mrowienie czy zaburzenia ruchu są objawem osłabienia mięśni, a następnie ich zanikania.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, diagnostyki i leczenia chorób nerwów obwodowych, zachęcamy do wzięcia udziału w szkoleniu „Diagnostyka neurologiczna w fizjoterapii i osteopatii”. Kurs organizowany przez Versus Medicus Ciechomski Sp. z o.o., skierowany do fizjoterapeutów i osteopatów, poprowadzi dyplomowany osteopata Rafał Bochyński. Najbliższy termin szkolenia to 27-29 października 2023 roku.
Zobacz także:
- Rola powięzi w prewencji urazów sportowych
Urazy sportowe stanowią istotny problem w środowisku osób aktywnych fizycznie, prowadząc nie tylko do bólu i ograniczeń ruchowych, ale również do długotrwałych przerw w treningach, a w skrajnych przypadkach – do zakończenia kariery sportowej. Kontuzje mogą powodować zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu, wpływać na kondycję psychiczną oraz generować koszty związane z leczeniem i rehabilitacją. W kontekście prewencji urazów kluczową rolę odgrywa powięź – tkanka łączna otaczająca mięśnie, stawy i narządy wewnętrzne. Jej zdrowie i elastyczność są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu oraz minimalizacji ryzyka kontuzji. - Adaptacje postawy a układ powięziowy
Postawa ciała odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i sprawności fizycznej człowieka. Jest wynikiem współdziałania układu mięśniowego, kostnego oraz powięziowego, które razem tworzą złożony system zapewniający stabilność i mobilność. Powięź, będąca trójwymiarową siecią tkanki łącznej, otacza i przenika wszystkie struktury ciała, wpływając na ich funkcjonowanie oraz adaptację do obciążeń. Zrozumienie mechanizmów adaptacji postawy w kontekście układu powięziowego jest kluczowe dla profilaktyki i terapii zaburzeń posturalnych. - Znaczenie hipotezy terapeutycznej w Manipulacji Powięzi
Współczesna praktyka fizjoterapeutyczna, osteopatyczna oraz rehabilitacyjna coraz częściej stawia na interdyscyplinarne podejście, w którym kluczową rolę odgrywa właściwe formułowanie hipotez terapeutycznych. Szczególnie w kontekście manipulacji powięzi – techniki, która wymaga głębokiej znajomości anatomii, biomechaniki oraz neurofizjologii – prawidłowo postawiona hipoteza terapeutyczna stanowi fundament skutecznej interwencji. Precyzyjna diagnoza wstępna, oparta na szczegółowym wywiadzie oraz obserwacji klinicznej, umożliwia wypracowanie optymalnego planu terapii, zwiększając tym samym szansę na trwałą poprawę funkcji pacjenta.