Zaburzenia czynności fizjologicznych, dotyczące nieprawidłowego ssania czy połykania, utrudniają lub uniemożliwiają prawidłowy rozwój dziecka. Dlatego już na wczesnym etapie życia wymagają badania pediatrycznego, neurologicznego, ortopedyczno-manualnego, albo nawet całkowitego badania klinicznego. Strategie leczenia dobierane są w zależności od przyczyny dysfunkcji. W większości dysfunkcji związanych z ssaniem czy połykaniem, zwykle wystarczające będzie zastosowanie leczenia manualnego, jak w przypadku przetrwałych odruchów u dzieci.
Anatomia i fizjologia ssania i połykania
Odruch ssania jest naturalnym i najsilniejszym odruchem, umożliwiającym dziecku umiejętne pobieranie pokarmu. Odruch ssania pojawia się już w życiu płodowym dziecka, około piętnastego tygodnia. W 32. tygodniu ciąży następuje zaś pełna koordynacja odruchu ssania, połykania i oddychania. Ssanie i połykanie jest zatem odruchem fizjologicznym, który ma zapewnić niemowlęciu przeżycie. W szóstym miesiącu życia dziecka odruch ssania przekształca się w kontrolowane ssanie świadome.
Aby dziecko mogło rozwijać się prawidłowo, odruch ssania jest niezbędny. Nie tylko koordynuje połykanie i oddychanie torem nosowym, ale też reguluje pracę jelit i ułatwia wypróżnianie. Poza tym, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, rozładowuje napięcie, wycisza i uspokaja. Prawidłowe ssanie jest również warunkiem wykształcenia właściwej pionizacji języka.
Funkcjonowanie odruchu ssania jest zależne od nerwów V, VII, IX i XII, natomiast połykania – od V, VII, IX, X i XII. Prawidłowa synchronizacja ssania, połykania i oddychania warunkuje:
- zdolności motoryczne
- stan pobudzenia
- rozwój mowy
- rozwój posturalny
- rozwój ego
- koordynację wzrokowo-ruchową
Znaczenie ssania i połykania dla prawidłowego rozwoju dziecka
Ten bezwarunkowy odruch, jakim jest ssanie i połykanie odgrywa w rozwoju dziecka bardzo ważną rolę.
- Ssanie i połykanie pokarmu wspomaga rozwój mięśni jamy ustnej, szyi i tułowia.
- Wspomaga budowanie więzi uczuciowej.
- Kształtuje rozwój posturalny, wzrokowy i słuchowy.
- Reguluje cykle spanie-budzenie.
- Kształtuje właściwe zachowania dotyczące orientacji, uwagi i komunikacji niewerbalnej.
- Aktywność jamy ustnej podczas ssania prowadzi do oczyszczenia trąbek słuchowych.
- Kształtuje percepcję wzrokową oraz wzrokową orientację na dźwięk.
- Tworzy umiejętność automatycznego połykania nadmiaru śliny.
- Stymuluje napięcie mięśniowe i mobilność w obrębie szczęki, języka, warg i policzków.
- Wspomaga prawidłową produkcję dźwięków mowy.
Dysfunkcje ssania i połykania
Zaburzenia ssania i połykania u niemowląt mogą objawiać się na kilka sposobów:
- dziecko nie podejmuje próby karmienia się
- nie chwyta brodawki albo natychmiast ją wypuszcza z ust
- niemowlę pręży się i płacze
- podczas karmienia dziecko odchyla główkę do tyłu
- nie wykazuje aktywnej pracy mięśni warg, policzków i języka
- dławi się jedzeniem, kaszle lub wymiotuje
- dziecko zachłystuje się jedzeniem, pokarm wypływa ustami lub nosem
Dysfunkcje ssania i połykania u dzieci najczęściej są efektem:
- niskiej masy urodzeniowej wcześniaków
- wady serca
- obniżonego napięcia mięśniowego
- niedowładu mięśni okolicy twarzy i szyi
- zaburzeń w budowie anatomicznej głowy
- problemów z oddychaniem
- zaburzeń układu pokarmowego
- choroby refluksowej przełyku
- wad wrodzonych przewodu pokarmowego
- niewykształcenia lub zwężenia przełyku
- dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego
- niedokrwienia mózgu pochodzenia naczyniowego
Dysfunkcje ssania i połykania u dzieci bardzo często towarzyszą również chorobom wrodzonym, takim jak zespół Downa lub mózgowe porażenia dziecięce. Zaburzenie ssania i połykania każdorazowo wymaga pilnej interwencji lekarza pedriatry. Brak odruchu połykania często prowadzi do infekcji w obrębie dróg oddechowych.
Strategie leczenia ssania i połykania
Jeśli nie uda się naturalnie pobudzić u dziecka odruchu ssania, należy skorzystać z pomocy fizjoterapeuty dziecięcego, który dzięki specjalistycznym metodom będzie w stanie stymulować prawidłowy rozwój dziecka. Techniki osteopatyczne, mające na celu równoważenie napięcia w obrębie ciała dziecka, wspomagają przywrócenie prawidłowego krążenia krwi i limfy w organizmie. Zniwelowanie problemów w obrębie układu pokarmowego niekiedy okazuje się wystarczające do wyeliminowania zaburzenia ssania i połykania.
Oczywiście każde działanie musi być poprzedzone diagnostyką, a leczenie dysfunkcji ssania i połykania u niemowląt uzależnione jest od rodzaju zaburzenia i jego przyczyny.
Jeśli są Państwo zainteresowani zastosowaniem technik powięziowych w pediatrii, zwłaszcza w leczeniu zaburzeń na poziomie czaszki i zaburzeń trzewnych, to już dziś zachęcamy do zapoznania się z terminarzem szkoleń na 2024 rok: https://versusmedicus.pl/zastosowanie-technik-powieziowych-w-pediatrii/.
Zobacz także:
- Rola powięzi w prewencji urazów sportowych
Urazy sportowe stanowią istotny problem w środowisku osób aktywnych fizycznie, prowadząc nie tylko do bólu i ograniczeń ruchowych, ale również do długotrwałych przerw w treningach, a w skrajnych przypadkach – do zakończenia kariery sportowej. Kontuzje mogą powodować zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu, wpływać na kondycję psychiczną oraz generować koszty związane z leczeniem i rehabilitacją. W kontekście prewencji urazów kluczową rolę odgrywa powięź – tkanka łączna otaczająca mięśnie, stawy i narządy wewnętrzne. Jej zdrowie i elastyczność są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu oraz minimalizacji ryzyka kontuzji. - Adaptacje postawy a układ powięziowy
Postawa ciała odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i sprawności fizycznej człowieka. Jest wynikiem współdziałania układu mięśniowego, kostnego oraz powięziowego, które razem tworzą złożony system zapewniający stabilność i mobilność. Powięź, będąca trójwymiarową siecią tkanki łącznej, otacza i przenika wszystkie struktury ciała, wpływając na ich funkcjonowanie oraz adaptację do obciążeń. Zrozumienie mechanizmów adaptacji postawy w kontekście układu powięziowego jest kluczowe dla profilaktyki i terapii zaburzeń posturalnych. - Znaczenie hipotezy terapeutycznej w Manipulacji Powięzi
Współczesna praktyka fizjoterapeutyczna, osteopatyczna oraz rehabilitacyjna coraz częściej stawia na interdyscyplinarne podejście, w którym kluczową rolę odgrywa właściwe formułowanie hipotez terapeutycznych. Szczególnie w kontekście manipulacji powięzi – techniki, która wymaga głębokiej znajomości anatomii, biomechaniki oraz neurofizjologii – prawidłowo postawiona hipoteza terapeutyczna stanowi fundament skutecznej interwencji. Precyzyjna diagnoza wstępna, oparta na szczegółowym wywiadzie oraz obserwacji klinicznej, umożliwia wypracowanie optymalnego planu terapii, zwiększając tym samym szansę na trwałą poprawę funkcji pacjenta.