Zaburzenia czynności fizjologicznych, dotyczące nieprawidłowego ssania czy połykania, utrudniają lub uniemożliwiają prawidłowy rozwój dziecka. Dlatego już na wczesnym etapie życia wymagają badania pediatrycznego, neurologicznego, ortopedyczno-manualnego, albo nawet całkowitego badania klinicznego. Strategie leczenia dobierane są w zależności od przyczyny dysfunkcji. W większości dysfunkcji związanych z ssaniem czy połykaniem, zwykle wystarczające będzie zastosowanie leczenia manualnego, jak w przypadku przetrwałych odruchów u dzieci.
Anatomia i fizjologia ssania i połykania
Odruch ssania jest naturalnym i najsilniejszym odruchem, umożliwiającym dziecku umiejętne pobieranie pokarmu. Odruch ssania pojawia się już w życiu płodowym dziecka, około piętnastego tygodnia. W 32. tygodniu ciąży następuje zaś pełna koordynacja odruchu ssania, połykania i oddychania. Ssanie i połykanie jest zatem odruchem fizjologicznym, który ma zapewnić niemowlęciu przeżycie. W szóstym miesiącu życia dziecka odruch ssania przekształca się w kontrolowane ssanie świadome.
Aby dziecko mogło rozwijać się prawidłowo, odruch ssania jest niezbędny. Nie tylko koordynuje połykanie i oddychanie torem nosowym, ale też reguluje pracę jelit i ułatwia wypróżnianie. Poza tym, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, rozładowuje napięcie, wycisza i uspokaja. Prawidłowe ssanie jest również warunkiem wykształcenia właściwej pionizacji języka.
Funkcjonowanie odruchu ssania jest zależne od nerwów V, VII, IX i XII, natomiast połykania – od V, VII, IX, X i XII. Prawidłowa synchronizacja ssania, połykania i oddychania warunkuje:
- zdolności motoryczne
- stan pobudzenia
- rozwój mowy
- rozwój posturalny
- rozwój ego
- koordynację wzrokowo-ruchową
Znaczenie ssania i połykania dla prawidłowego rozwoju dziecka
Ten bezwarunkowy odruch, jakim jest ssanie i połykanie odgrywa w rozwoju dziecka bardzo ważną rolę.
- Ssanie i połykanie pokarmu wspomaga rozwój mięśni jamy ustnej, szyi i tułowia.
- Wspomaga budowanie więzi uczuciowej.
- Kształtuje rozwój posturalny, wzrokowy i słuchowy.
- Reguluje cykle spanie-budzenie.
- Kształtuje właściwe zachowania dotyczące orientacji, uwagi i komunikacji niewerbalnej.
- Aktywność jamy ustnej podczas ssania prowadzi do oczyszczenia trąbek słuchowych.
- Kształtuje percepcję wzrokową oraz wzrokową orientację na dźwięk.
- Tworzy umiejętność automatycznego połykania nadmiaru śliny.
- Stymuluje napięcie mięśniowe i mobilność w obrębie szczęki, języka, warg i policzków.
- Wspomaga prawidłową produkcję dźwięków mowy.
Dysfunkcje ssania i połykania
Zaburzenia ssania i połykania u niemowląt mogą objawiać się na kilka sposobów:
- dziecko nie podejmuje próby karmienia się
- nie chwyta brodawki albo natychmiast ją wypuszcza z ust
- niemowlę pręży się i płacze
- podczas karmienia dziecko odchyla główkę do tyłu
- nie wykazuje aktywnej pracy mięśni warg, policzków i języka
- dławi się jedzeniem, kaszle lub wymiotuje
- dziecko zachłystuje się jedzeniem, pokarm wypływa ustami lub nosem
Dysfunkcje ssania i połykania u dzieci najczęściej są efektem:
- niskiej masy urodzeniowej wcześniaków
- wady serca
- obniżonego napięcia mięśniowego
- niedowładu mięśni okolicy twarzy i szyi
- zaburzeń w budowie anatomicznej głowy
- problemów z oddychaniem
- zaburzeń układu pokarmowego
- choroby refluksowej przełyku
- wad wrodzonych przewodu pokarmowego
- niewykształcenia lub zwężenia przełyku
- dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego
- niedokrwienia mózgu pochodzenia naczyniowego
Dysfunkcje ssania i połykania u dzieci bardzo często towarzyszą również chorobom wrodzonym, takim jak zespół Downa lub mózgowe porażenia dziecięce. Zaburzenie ssania i połykania każdorazowo wymaga pilnej interwencji lekarza pedriatry. Brak odruchu połykania często prowadzi do infekcji w obrębie dróg oddechowych.
Strategie leczenia ssania i połykania
Jeśli nie uda się naturalnie pobudzić u dziecka odruchu ssania, należy skorzystać z pomocy fizjoterapeuty dziecięcego, który dzięki specjalistycznym metodom będzie w stanie stymulować prawidłowy rozwój dziecka. Techniki osteopatyczne, mające na celu równoważenie napięcia w obrębie ciała dziecka, wspomagają przywrócenie prawidłowego krążenia krwi i limfy w organizmie. Zniwelowanie problemów w obrębie układu pokarmowego niekiedy okazuje się wystarczające do wyeliminowania zaburzenia ssania i połykania.
Oczywiście każde działanie musi być poprzedzone diagnostyką, a leczenie dysfunkcji ssania i połykania u niemowląt uzależnione jest od rodzaju zaburzenia i jego przyczyny.
Jeśli są Państwo zainteresowani zastosowaniem technik powięziowych w pediatrii, zwłaszcza w leczeniu zaburzeń na poziomie czaszki i zaburzeń trzewnych, to już dziś zachęcamy do zapoznania się z terminarzem szkoleń na 2024 rok: https://versusmedicus.pl/zastosowanie-technik-powieziowych-w-pediatrii/.
Zobacz także:
- Brzuch i miednica pod lupą – badanie fizykalne w praktyce diagnostyki różnicowej
Badanie brzucha i miednicy to jeden z filarów diagnostyki medycznej i różnicowej. W praktyce klinicznej pozwala szybko odróżnić stany nagłe od mniej groźnych dolegliwości oraz ukierunkować dalsze postępowanie. Precyzyjne zebranie wywiadu i systematyczne badanie fizykalne niejednokrotnie okazują się skuteczniejsze niż kosztowne badania obrazowe. - Rola powięzi w prewencji urazów sportowych
Urazy sportowe stanowią istotny problem w środowisku osób aktywnych fizycznie, prowadząc nie tylko do bólu i ograniczeń ruchowych, ale również do długotrwałych przerw w treningach, a w skrajnych przypadkach – do zakończenia kariery sportowej. Kontuzje mogą powodować zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu, wpływać na kondycję psychiczną oraz generować koszty związane z leczeniem i rehabilitacją. W kontekście prewencji urazów kluczową rolę odgrywa powięź – tkanka łączna otaczająca mięśnie, stawy i narządy wewnętrzne. Jej zdrowie i elastyczność są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu oraz minimalizacji ryzyka kontuzji. - Adaptacje postawy a układ powięziowy
Postawa ciała odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i sprawności fizycznej człowieka. Jest wynikiem współdziałania układu mięśniowego, kostnego oraz powięziowego, które razem tworzą złożony system zapewniający stabilność i mobilność. Powięź, będąca trójwymiarową siecią tkanki łącznej, otacza i przenika wszystkie struktury ciała, wpływając na ich funkcjonowanie oraz adaptację do obciążeń. Zrozumienie mechanizmów adaptacji postawy w kontekście układu powięziowego jest kluczowe dla profilaktyki i terapii zaburzeń posturalnych.