Asymetria ułożeniowa dotyka niemal każde nowo narodzone dziecko i oznacza zaburzenia w budowie ciała, jego postawie lub motoryce. Jest stanem bardzo dynamicznym, dlatego tak trudno zdefiniować jej pochodzenie, rodzaj i zależności funkcjonalno-strukturalne. Pomoc osteopaty w rozpoznaniu asymetrii posturalnej i dobór właściwej terapii, pomoże dotrzeć do rzeczywistego źródła problemu i skutecznie przywrócić właściwe ułożenie ciała w różnych pozycjach.
Czym jest asymetria?
Asymetria ciała niemowlaka oznacza zaburzenie budowy ciała, jego postawy lub motoryki. Może obejmować określony obszar ciała (asymetria miejscowa) lub całe ciało (asymetria uogólniona).
Rozróżniamy asymetrie ciała niemowlęcia o różnym stopniu natężenia:
- asymetria strukturalna, która obejmuje struktury ciała,
- asymetria funkcjonalna, nazywana motoryczną, dotycząca funkcji ciała,
- asymetria, która obejmuje zarówno struktury ciała, jak i jego funkcje.
Podobnie jak w przypadku napięcia mięśniowego, natężenie asymetrii u niemowląt określa się poprzez zbadanie odchylenia od przyjętych norm. Jakie zatem parametry określają symetrię? Symetryczne ułożenie dziecka jest wtedy, gdy:
- tułów dziecka jest wyprostowany, a głowa znajduje się w jego przedłużeniu,
- obręcz barkowa oraz biodrowa pozostają ułożone równolegle względem siebie,
- uszy usytuowane są w tej samej odległości od barków.
W pierwszych tygodniach życia dziecka, asymetria ułożeniowa jest stanem fizjologicznym i wynika z niedojrzałości układu nerwowego. Ułożenie i aktywność dziecka wynika z odruchów, ponieważ niemowlę nie posiada jeszcze zdolności do kontroli posturalnej. Około drugiego miesiąca życia aktywizuje się asymetryczny toniczny odruch szyjny, nazywany odruchem szermierza. Główka dziecka skierowana jest na bok, rączka i nóżka po jednej stronie ciała są wyprostowane, a po drugiej pozostają w zgięciu. Naprzemienne obciążanie stron ciała wpływa na kształtowanie koordynacji oko-ręka i trwa maksymalnie do szóstego miesiąca życia, aż dziecko osiągnie linię środkową, która łączy w linii prostej punktowo nos, brodę, mostek, pępek i spojenie łonowe.
Przyczyny asymetrii u niemowląt
Przyczyn asymetrii u niemowląt jest bardzo dużo, przy czym nie każda asymetria będzie utrudniać dziecku funkcjonowanie i prawidłowy rozwój. Asymetrie posturalne mieszczące się w normie w zasadzie można rozpoznać u każdego, nikt bowiem nie jest idealnie symetryczny.
Asymetria ułożeniowa może pojawić się już w życiu płodowym dziecka lub na skutek urazów okołoporodowych, jak np. uszkodzenie splotu barkowego. Częstą wadą wykrywaną tuż po narodzinach dziecka jest również dysplazja bioderek.
Przyczynę asymetrii posturalnej mogą stanowić choroby neurologiczne, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, mózgowe porażenie dziecięce, wady wzroku, słuchu czy zmiany strukturalne.
W wielu przypadkach asymetria u niemowląt wynika z niewłaściwego napięcia mięśniowego, powodującego kręcz szyi czy przykurcze mięśniowe.
Asymetria może też być objawem wielu chorób genetycznych lub rozwojowych, jak np. zespół Sandifera, zespół Klippla-Feila, hipoplazja lub aplazja mięśni twarzy, szyi lub tułowia.
Większość nieprawidłowości w asymetrycznym ułożeniu ciała koryguje się niemal samoistnie w trakcie rozwoju psychoruchowego niemowlęcia, wystarczy przestrzegać zasad odpowiedniej pielęgnacji dziecka. Ważne jest, aby nie dopuścić do utrwalenia i pogłębienia się asymetrii posturalnej.
Czym objawia się asymetria posturalna
Zachowanie dziecka, które może wskazywać na asymetrię ułożeniową jest dość charakterystyczne. Dziecko preferuje aktywność jednej strony swojego ciała:
- spogląda zwykle w tym samym kierunku,
- preferuje karmienie z jednej piersi ze względu na kierunek odwracania główki,
- obraca się z pleców zwykle przez to samo ramię,
- używa jednej rączki do zabawy, druga jest wyprostowana i zaciśnięta w piąstkę,
- nie utrzymuje stabilnego podporu podczas leżenia na brzuchu,
- podczas leżenia na plecach wygina ciało w kształt litery C,
- nie utrzymuje główki w środkowej linii ciała.
Niemowlęta z asymerią mogą mieć spłaszczoną głowę z jednej strony lub cechy asymetrii twarzy; nierówne policzki albo oczy różnej wielkości.
Jeśli dziecko z asymetrią ułożeniową nie zostanie w porę objęte leczeniem i rehabilitacją, to dysfunkcje będą się utrwalać i pogłębiać, powodując zaburzenia rozwoju psychoruchowego, niewłaściwy rozwój motoryki dużej i małej, trudności z utrzymaniem koordynacji ruchowej oraz zaburzenia percepcji wzrokowej. Takie ograniczenia będą powodowały u dziecka nerwowość i płaczliwość związaną z trudnościami w zdobywaniu umiejętności właściwych dla danego etapu rozwoju, począwszy od samodzielnego siedzenia czy chodzenia, a skończywszy na braku koncentracji uwagi i trudnościach w uczeniu się.
Metody postępowania w przypadku asymetrii u niemowląt
Rolą rodzica jest, aby nie dopuścić do powstania lub utrwalenia asymetrii ułożeniowej u niemowlęcia. Pierwsze miesiące życia dziecka są decydujące dla jego prawidłowego rozwoju, dlatego obserwacja maluszka i profilaktyka są takie ważne. Właściwa pielęgnacja opiera się na kliku niepisanych zasadach, które jednak warto znać i stosować.
- Należy zapewnić dziecku naprzemienność zarówno podczas karmienia piersią/butelką, kąpieli, czy przewijania. Do wózka lub łóżeczka należy podchodzić raz z jednej, a raz z drugiej strony i na przemian układać dziecko raz na jednym boczku, raz na drugim i na pleckach, główkę niemowlęcia należy również układać zwróconą raz w jedną, a raz w drugą stronę. Do odbijania warto układać dziecko na obydwu ramionach na zmianę lub jeśli sprawia mu to dyskomfort, unieść je w pozycji, która nie będzie powodować asymetrii. Podobnie jest z noszeniem dziecka, zaleca się metodę krzesełkową z opartymi pleckami dziecka o klatkę piersiowa rodzica, na przemian z noszeniem dziecka bokiem w pozycji fasolki.
- Niemowlę z asymetrią ułożeniową powinno mieć zapewniony ruch, a więc częstą zmianę pozycji. Należy delikatnie przekręcać dziecko w pozycji leżącej z plecków na brzuszek, aby wspierało się lub unosiło na rączkach. Idealna będzie do tego mata piankowa lub nieco twardszy materac, który sprzyja budowaniu stabilnej postawy oraz nabywaniu umiejętności koordynacji ruchów. Dziecka nie wolno zbyt wcześnie pionizować. Nie należy również umieszczać niemowlęcia w leżaczku, nosidełku czy foteliku na dłuższy czas. Unieruchomione w wymuszonej pozycji dziecko będzie miało skrępowane ruchy, co wpłynie na utrwalenie asymetrii posturalnej.
- Wiele ćwiczeń korygujących asymetrię u niemowląt można wykonać poprzez zabawę z dzieckiem. Rodzic może aktywizować kończyny dziecka poprzez klaskanie jego rączkami, sięganiem nóżkami do rączek i chwytanie stópek, głaskanie buzi lub brzuszka rączkami dziecka, itp. Pokazywanie zabawek lub włączanie dźwięków sprawia, że niemowlę wodzi oczami i wyciąga rączki, a tym samym ćwiczy odruchy.
W wielu przypadkach występowania asymetrii posturalnej, właściwa pielęgnacja dziecka nie wystarczy, aby skorygować nieprawidłowości. W zrównoważeniu napięcia, wyrównaniu pracy mięśni oraz wypracowaniu prawidłowych wzorców ruchowych, nieoceniona będzie pomoc osteopaty, fizjoterapeuty lub rehabilitanta.
Sprawdź także: Najczęstsze zaburzenia motoryczne u niemowląt