Autonomiczny układ nerwowy (AUN) odgrywa kluczową rolę w procesach regeneracyjnych organizmu, wpływając na gojenie się ran oraz odbudowę tkanek. Zrozumienie jego funkcji oraz zastosowanie odpowiednich technik terapeutycznych może znacząco wspierać te procesy, prowadząc do poprawy zdrowia i samopoczucia Pacjenta.
Rola autonomicznego układu nerwowego w regeneracji tkanek
AUN dzieli się na dwie główne gałęzie: współczulną (sympatyczną) i przywspółczulną (parasympatyczną). Każda z nich pełni odmienną funkcję w organizmie:
- układ współczulny odpowiada za reakcję „walki lub ucieczki”, mobilizuje organizm w sytuacjach stresowych,
- układ przywspółczulny jest aktywny podczas stanu relaksacji i odpoczynku, wspiera procesy trawienia, regeneracji i naprawy tkanek.
Równowaga między tymi dwoma układami jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odgrywa kluczową rolę w regulacji stanów zapalnych, które są niezbędnym, ale potencjalnie szkodliwym elementem procesu gojenia.
Nadmierna aktywność układu współczulnego prowadzi do przewlekłego stresu i podwyższonego poziomu kortyzolu, co może osłabiać funkcjonowanie układu odpornościowego, spowalniać naprawę tkanek, tym samym negatywnie wpływać na procesy gojenia.
Z kolei dominacja układu przywspółczulnego sprzyja regeneracji, poprzez obniżenie poziomu kortyzolu (hormonu stresu) i promowanie procesów anabolicznych, które prowadzą do tworzenia i wzrostu organów i tkanek. Odpowiednia stymulacja układu przywspółczulnego (np. techniki oddechowe) może przyspieszać procesy gojenia poprzez obniżenie stresu, poprawę krążenia oraz zwiększenie aktywności nerwu błędnego, który wspiera funkcje regeneracyjne.
Nieprawidłowości funkcjonowania AUN
Brak równowagi pomiędzy układem współczulnym a przywspółczulnym zaburza procesy regulacyjne w ciele, co sprzyja pojawieniu się różnorakich dysfunkcji. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego (AUN) mogą prowadzić do wielu zaburzeń zdrowotnych, wpływających na różne układy organizmu. Do najczęściej diagnozowanych należą:
Dysautonomia – ogólne zaburzenia AUN
Dysautonomia to ogólny termin opisujący zaburzenia regulacyjne autonomicznego układu nerwowego. Może mieć postać pierwotną (np. zespoły genetyczne) lub wtórną (powiązaną z innymi chorobami, np. cukrzycą, chorobami autoimmunologicznymi). Objawia się m.in.:
- zaburzeniami ciśnienia krwi (hipotonia ortostatyczna, nadciśnienie epizodyczne),
- nieprawidłową regulacją rytmu serca (tachykardia, bradykardia),
- problemami z termoregulacją (nadmierne pocenie się lub jego brak),
- zaburzeniami trawienia (gastropareza, zespół jelita drażliwego),
- zaburzeniami oddychania (hiperwentylacja, bezdech senny).
Nadaktywność układu współczulnego
Przewlekła aktywacja układu współczulnego (dominacja reakcji „walki lub ucieczki”) prowadzi do szeregu negatywnych konsekwencji, takich jak:
- przewlekły stres i zwiększony poziom kortyzolu, co osłabia układ odpornościowy i procesy regeneracyjne,
- nadciśnienie tętnicze i zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- problemy trawienne (np. spowolnienie perystaltyki, refluks, wrzody żołądka),
- zaburzenia snu, wynikające z ciągłej aktywacji mechanizmów pobudzenia,
- obniżenie zdolności organizmu do regeneracji, co skutkuje przewlekłym zmęczeniem, osłabieniem gojenia ran i większą podatnością na choroby zapalne.
Niedoczynność układu przywspółczulnego
Gdy układ przywspółczulny nie funkcjonuje prawidłowo, organizm ma trudności z regeneracją i osiągnięciem stanu relaksacji. Może to skutkować:
- zaburzeniami trawienia, takimi jak przewlekłe zaparcia, niestrawność czy zespół jelita drażliwego,
- osłabieniem funkcji odpornościowych, co zwiększa podatność na infekcje,
- zaburzeniami metabolicznymi, ponieważ regeneracja i trawienie są zaburzone, co może prowadzić do otyłości lub niedożywienia,
- niskim ciśnieniem krwi i zawrotami głowy, co może powodować osłabienie i omdlenia.
Neuropatia autonomiczna
Jest to uszkodzenie nerwów autonomicznych, które często występuje jako powikłanie cukrzycy, chorób autoimmunologicznych lub neurodegeneracyjnych. Może prowadzić do:
- nieprawidłowej regulacji ciśnienia krwi i tętna,
- problematycznego opróżniania żołądka i jelit,
- nadmiernej suchości skóry i śluzówek lub nadpotliwości,
- zaburzeń funkcji seksualnych.
Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS)
Jest to specyficzna forma dysautonomii, charakteryzująca się gwałtownym przyspieszeniem akcji serca przy zmianie pozycji z leżącej na stojącą. Objawia się:
- zawrotami głowy i omdleniami,
- przyspieszonym biciem serca (tachykardią),
- zmęczeniem i nietolerancją wysiłku,
- zaburzeniami trawienia i nietolerancją ciepła.
Więcej o diagnostyce i leczeniu autonomicznego układu nerwowego: https://versusmedicus.pl/kluczowa-rola-diagnostyki-autonomicznego-ukladu-nerwowego/.
Jak techniki terapeutyczne wspierają równowagę AUN
Świadome oddziaływanie na autonomiczny układ nerwowy poprzez różnorodne techniki terapeutyczne pomaga w optymalizacji warunków sprzyjających regeneracji organizmu. Dzięki temu możliwe jest szybsze gojenie się ran, redukcja stanów zapalnych, a także poprawa ogólnego funkcjonowania układu odpornościowego i nerwowego.
Techniki terapeutyczne, takie jak masaże czy ćwiczenia relaksacyjne, mogą wpływać na obniżenie napięcia mięśniowego oraz poprawę mikrokrążenia, co sprzyja lepszemu dotlenieniu i odżywieniu tkanek. Dzięki temu komórki szybciej się regenerują, a procesy naprawcze zachodzą bardziej efektywnie.
Dodatkowo, wspieranie równowagi AUN może poprawiać jakość snu, który jest niezbędny do efektywnej regeneracji organizmu. W czasie głębokiego snu wydzielane są bowiem kluczowe hormony, takie jak hormon wzrostu, które stymulują naprawę i odbudowę tkanek.
Nieprawidłowości w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, obejmujących układ sercowo-naczyniowy, pokarmowy, oddechowy i odpornościowy. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie objawów i wdrożenie odpowiednich strategii terapeutycznych, takich jak techniki regulacji AUN, dieta, aktywność fizyczna i redukcja stresu.
Podstawę praktyki klinicznej terapeuty manualnego musi więc stanowić gruntowna wiedza na temat zaburzeń w autonomicznym układzie nerwowym, wpływających na psychosomatykę, dysfunkcje narządów, zwojów i splotów nerwowych, zależnie od poziomu występowania. Informacje teoretyczne i umiejętności praktyczne w obszarze zaburzeń i dysfunkcji w autonomicznym układzie nerwowym mogą Państwo nabyć lub zgłebić podczas kursu: https://versusmedicus.pl/autonomiczny-uklad-nerwowy-diagnostyka-i-leczenie/.